Yardımcı üreme tekniklerinin son yıllarda daha sık kullanılmaya başlanması çoğul gebeliklerde de artışa neden oldu. İkiz, üçüz ve hatta dördüz bebeklere gebe kaldığınızda ne gibi durumlar yaşayabileceğinizi, hangi doğum yöntemini tercih etmeniz gerektiğini ve daha fazlasını Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Erbil Yağmur anlatıyor…

Çoğul gebelikler

Çoğul ya da ikiz gebeliklerin sıklığı, yardımla üreme tekniklerinin kullanımının artmasına ve gebeliğin ertelenmesiyle birlikte anne olma yaşının ilerlemesine paralel olarak artmaktadır. Çoğul gebeliklerde anne vücudunda gebeliğe bağlı olarak ortaya çıkan normal fizyolojik değişiklikler daha abartılıdır ve hem anne hem de bebek açısından riskler daha fazladır.

Çoğul gebelikler nasıl oluşur ve sıklığı nedir?

İkiz gebelikler kabaca tek yumurta ve çift yumurta ikizleri olarak sınıflandırılır. Çift yumurta ikizleri iki ayrı yumurtanın döllenmesiyle oluşur ve bu tür ikizlerin ayrı amniyotik keseleri (bebeğin içinde yer aldığı sıvı dolu kese) ve ayrı plasentaları vardır. Tek yumurta ikizleri ise tek bir yumurtanın döllenme sonrasında bölünmesiyle oluşur ve bölünme zamanına göre farklı özellikler gösterir. Bölünme 0-3. günler arasında gerçekleşirse, her iki bebeğin amniyotik kesesi ve plasentası ayrı ayrı; 4-8. günler arasında olursa amniyotik keseleri ayrı, fakat plasentaları ortak; 9-12. günler arasında gerçekleşmesi halinde ise hem amniyotik keseleri hem de plasentaları ortak olur. On üçüncü günden sonra bölünme ise yapışık ikizlerle sonuçlanır. Tek yumurta ikizlerinin yaklaşık %30’u çift yumurta ikizlerinde olduğu gibi iki ayrı kese ve plasentaya sahipken, yaklaşık %70’inde ortak plasenta ve iki ayrı kese, %1’inde ise ortak plasenta ve amniyotik kese söz konusudur.

Üçüz gebeliklerde ise durum biraz daha karmaşıktır, Üç ayrı yumurtanın üç ayrı spermle döllenmesi sonucu oluşabileceği gibi, örneğin iki yumurtanın döllenmesi ve birinin bölünmesi sonucu da oluşabilir. Tek yumurta ikizlerinin sıklığı tüm dünyada benzer ve yaklaşık 1000 doğumda 4 oranında görülür. Çift yumurta ikizlerinin sıklığı ise ırk, anne yaşı, doğum sayısı ve doğurganlığı arttırıcı ilaçların kullanılıp kullanılmamasıyla ilişkili olarak değişkenlik gösterir. Örneğin, çift yumurta ikizlerinin sıklığı siyahlarda 10-40/1000, beyazlarda 7-10/1000, Asya’da ise yaklaşık 3/1000 civarındadır.

Çoğul gebeliklerin tanısı nasıl konur?

Ultrasonun yaygın olarak kullanılmasından önce rahmin normalden daha büyük olması, bir kalp atışından daha fazla kalp atışının duyulması ile şüphelenilirken günümüzde çoğul gebeliklerin tanısı erken dönemde ultrasonografi ile konmaktadır. Ultrasonografi ile bebeklerin ayrı ayrı plasentalarının olup olmadığının değerlendirilmesi özellikle önem taşır. Bu şekilde, plasentanın paylaşılmasından kaynaklanan sorunlar (ikizden ikize transfüzyon) açısından riskli grup belirlenip uygun şekilde ve sıklıkta takip edilebilir. Ayrıca erken dönemde ikiz gebelik olarak değerlendirilen gebeliklerin bir bölümünde ikiz eşi kaybedilir ve tek canlı doğumla sonuçlanır.

Çoğul gebeliklerde hangi riskler söz konusudur?

Çoğul gebelikler yüksek riskli gebeliklerdir. Yüksek tansiyon, kansızlık, erken doğum ve erken membran rüptürü, büyüme kısıtlılığı, plasenta previa (plasentanın önde gelmesi ve rahim ağzını kapatması) ve doğum komplikasyonları (sezaryen ile doğum, kordon kazaları, operatif vajinal doğumlar gibi) çoğul gebeliklerde daha sık görülür. Ortalama doğum haftası ikiz gebelikler için 37 hafta, üçüz gebelikler için 33 hafta, dördüz gebelikler için ise yaklaşık 28 haftadır. Ayrıca bebeklerin büyümesi ikizlerde yaklaşık 32 haftadan, üçüzlerde 29-30 hafta, dördüzlerde ise 27 haftadan itibaren tekiz gebeliklere göre geride kalmaya başlar. Bu nedenle, çoğul gebeliklerde erken doğum açısından rahim ağzı uzunluğunun değerlendirilmesi ve bebeklerin büyümelerinin takibi gerekir.

Çoğul gebeliklerde diğer bir sorun da doğumsal anomalilerin daha sık görülmesidir. Bir seride tekiz gebeliklerde %1.4 olarak bildirilen anomali sıklığı, ikiz gebeliklerde %2.7, üçüz gebeliklerde ise %6.1 olarak bulunmuştur, ikiz gebeliklere özgü anomaliler arasında da ikiz ters arteriyel kanlanma sekansı ve yapışık ikizler sayılabilir. ikiz gebeliklere özgü bir başka sorun da ikizden ikize transfüzyon sendromudur. Tek yumurta ikizi olup ayrı keselerde olan, fakat plasentaları ortak olan ikiz gebeliklerin yaklaşık %30-40’ında görülen bu komplikasyonda, plasentada yer alan damar bağlantıları nedeniyle bir bebekten diğerine kan transferi olur. Bu nedenle, verici bebekte anemi ve büyüme kısıtlılığı, alıcı bebekte ise yüklenmeye bağlı kalp yetersizliği ortaya çıkar. Bebekleri kaybetme riskinin oldukça yüksek olduğu bu durumun en başarılı tedavi yöntemi ise lazer ile plasentada yer alan damarsal bağlantıların ablasyonu (yok edilmesi)dur. Tüm bu riskler nedeniyle çoğul gebelikler daha yakın ve sık takip gerektirmektedir.

Çoğul gebeliklerde doğum şekli nasıl olmalıdır?

Doğum şeklinde bebeklerin duruş şekli ve hekimin tecrübesiyle ilişkili olmakla birlikte, sezaryen ile doğum olasılığı yüksektir. İlk gelen ikiz eşinin makat gelişi, ikincinin ise baş gelişi olması halinde, ikizlerin aynı kesede bulunması durumunda, yapışık ikizlerde ve bebek sayısının ikiden fazla olduğu durumlarda sezaryen gerekir. Ortalama doğum haftası ikiz gebelikler için 37 hafta, üçüz gebelikler için 33 hafta, dördüz gebelikler için ise yaklaşık 28 haftadır.